ostracyzm w miejscu pracy – czym się charakteryzuje i jak na niego reagować?

Ostracyzm to praktyka społecznego wykluczenia i ignorowania osób, które naruszyły normy lub zasady grupy. W starożytnej Grecji ostracyzm był formą wygnania osób, które były uważane za zagrożenie dla społeczności. Dzisiaj, choć nikt nie stosuje już starożytnych praktyk, ostracyzm nadal występuje w różnych grupach społecznych, w tym w miejscach pracy. Sprawdź, jak go rozpoznać i jak należy na niego reagować.

ostracyzm – co to takiego?

Ostracyzm to praktyka polityczna o bardzo długiej historii stosowana już w starożytnej Grecji. Polegała ona na czasowym wygnaniu obywatela z miasta. Słowo „ostracyzm” pochodzi od greckiego słowa ostrakon, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza „skorupę glinianego naczynia”.

Obywatele Aten raz w roku mogli głosować na kogoś, kogo uważali za zagrożenie dla ówczesnej demokracji. Głosowanie miało charakter tajny i polegało na wrzuceniu skorupy naczynia glinianego z imieniem wybranej osoby na agorę. Ten, kto otrzymał najwięcej głosów, musiał opuścić miasto na 10 lat. Praktyka ta została zniesiona w Atenach w IV wieku p.n.e., ale pojęcie funkcjonuje w kulturze do dziś. 

Współcześnie ostracyzm definiowany jest jako jedna z form dyskryminacji. Jest to wykluczenie społeczne lub zawodowe. Może ono przybierać różne formy: od subtelnych gestów niechęci i ignorowania, aż po otwarte szykany i prześladowania. Ostracyzm może być stosowany w różnych kontekstach, a jego najczęstsze przyczyny to: różnice poglądów, zazdrość lub strach. 

ostracyzm w miejscu pracy

Ostracyzm w miejscu pracy to zjawisko, które polega na ignorowaniu lub wykluczeniu pracownika z interakcji społecznych lub zadań w miejscu pracy. Jest to działanie – zazwyczaj celowe – które ma na celu sprawić, aby pracownik samodzielnie zdecydował o opuszczeniu stanowiska lub firmy.

jak rozpoznać ostracyzm w miejscu pracy?

Ostracyzm w miejscu pracy może objawiać się na wiele sposobów:

• wykluczenie z rozmów;
• pominięcie przy zapraszaniu na przerwy kawowe czy lunch;
• celowe pominięcie w komunikacji zespołowej. 

Pracownik może również zauważyć, że jego koleżanki czy koledzy z pracy unikają kontaktu wzrokowego, milczą, kiedy wchodzi do pomieszczenia czy opuszczają pomieszczenie, gdy on wchodzi. W niektórych przypadkach ostracyzm przybiera formę złośliwych komentarzy, wyśmiewania czy prześladowania.

jakie są konsekwencje ostracyzmu w miejscu pracy?

Ostracyzm w miejscu pracy może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego pracownika. Może prowadzić do poczucia izolacji, niskiego poczucia własnej wartości, przewlekłego stresu, a nawet depresji. Ponadto ostracyzm może negatywnie wpływać na wydajność i zaangażowanie pracownika, powodując u niego wypalenie zawodowe, co z kolei przekłada się na efektywność całego zespołu.

ostracyzm w pracy a mobbing – jakie są różnice?

Ostracyzm to nieco łagodniejsza forma mobbingu, który jest celowym działaniem mającym na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika. Może on przybierać różne formy, np.:

• krzyki;
• obrażanie;
• groźby;
• onieśmielanie;
• zlecanie zadań niemożliwych do wykonania;
• ograniczanie możliwości rozwoju.

Ostracyzm nie zawsze jest celowy. Może on być wynikiem niechęci lub braku akceptacji ze strony innych pracowników i zazwyczaj prowadzi do poczucia izolacji oraz wykluczenia. Natomiast mobbing zawsze jest celowy i ma na celu skrzywdzenie pracownika. Może prowadzić do poważnych problemów psychicznych i fizycznych, takich jak: depresja, zaburzenia lękowe czy nawet zespół stresu pourazowego (PTSD).

W polskim prawie mobbing jest definiowany jako działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu: 

• polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu, 
• wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, 
• powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. 

Pracodawcy, którzy nie przeciwdziałają mobbingowi, mogą zostać ukarani grzywną w wysokości do 30 000 zł, natomiast akty mobbingu mogą być przedmiotem postępowania cywilnego lub karnego w sądzie. 

jak reagować na ostracyzm w miejscu pracy?

Reagowanie na ostracyzm w miejscu pracy może być trudne, ale istnieją strategie, które mogą pomóc pracownikom poradzić sobie z tą sytuacją. 

komunikacja

Jeśli czujesz, że jesteś wykluczony lub ignorowany w pracy, ważne jest, aby porozmawiać o tym z osobą, która jest odpowiedzialna za Twoje wykluczenie. Może to być Twój bezpośredni przełożony lub dział HR. Jeśli odczuwasz niechęć ze strony współpracowników, staraj się w pierwszej kolejności porozmawiać z nimi, a w następnym kroku zgłoś problem przełożonemu, który może pośredniczyć w rozmowie między wami. 

szukanie wsparcia

Pomocne może być również szukanie wsparcia poza miejscem pracy. Może to być terapeuta, doradca zawodowy, mentor czy przyjaciel.

dbaj o swoje zdrowie

Pamiętaj, że Twoje zdrowie i dobrostan są najważniejsze. Jeśli ostracyzm w miejscu pracy negatywnie wpływa na Twoje zdrowie, rozważ zmianę pracy lub zwróć się o pomoc do profesjonalisty. Im dłużej trwa poczucie wykluczenia, tym większe ryzyko, że będzie ono rzutowało na Twoją samoocenę w przyszłości.

Sprawdź również, jak przejawia się nepotyzm w pracy.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

kto powinien przeciwdziałać ostracyzmowi w miejscu pracy?

Pracownik powinien zgłaszać przypadki ostracyzmu wobec siebie lub innej osoby, natomiast pracodawca ma prawny i moralny obowiązek zapewnić pracownikom bezpieczne i zdrowe warunki pracy, wolne od mobbingu i dyskryminacji. Przełożony powinien szybko i profesjonalnie reagować na wszelkie formy wykluczenia.

czy ostracyzm w miejscu pracy może być uzasadniony?

Nie. Jeśli pracownik z jakiegoś powodu nie spełnia wymagań firmy lub wykazuje cechy, które znacznie utrudniają mu wykonywanie powierzonych obowiązków, powinien zostać poinformowany o tym w sposób konkretny i merytoryczny. Wykluczanie go z zadań bez jasnej komunikacji jest niedopuszczalne. 

czy mobbing i ostracyzm jest tym samym?

Nie. Chociaż w wielu punktach mobbing i ostracyzm wydają się podobne, są to dwa różne zjawiska. Mobbing ma znacznie poważniejsze konsekwencje dla zdrowia psychicznego osoby prześladowanej i może być traktowany jako przestępstwo.