Termin pracoholizm pojawił się w literaturze po raz pierwszy pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku, gdy Wayne Oats, psycholog religii i pastor, stworzył analogię dotyczącą uzależnienia od alkoholu (alkoholizmu) i od pracy. Istnieje wiele definicji pracoholizmu, jednak prawie w każdej ten termin jest rozumiany jako uzależnienie, które prowadzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu człowieka. Wśród przyczyn pracoholizmu wymienia się zmienne osobowościowe, a także specyfikę danego zawodu i przyzwyczajenie behawioralne do wykonywania konkretnych obowiązków.
Pracoholizm: objawy
Uznaje się, że pracoholizm dotyczy od 5 do 10% populacji, jednak warto zaznaczyć, że wiele przypadków nigdy nie zostało zdiagnozowanych, ponieważ nie wszyscy uzależnieni decydują się na kontakt z psychiatrą lub psychologiem. Do najważniejszych objawów pracoholizmu można zakwalifikować:
- nadmierne zaangażowanie w pracę,
- obowiązki zawodowe stają się najważniejszą wartością i celem samym w sobie,
- pracownik poświęca coraz mniej czasu na rodzinę i sprawy osobiste,
- życie pod presją i w ciągłym stresie,
- branie na siebie zbyt dużej ilości obowiązków w pracy,
- zabieranie pracy do domu lub na urlop,
- brak czasu na relaks,
- poczucie winy, gdy nie wykonuje się obowiązków zawodowych,
- bezsenność i niebranie pod uwagę zmęczenia
Pracoholizm rozwija się najczęściej u osób zajmujących wysokie stanowiska, a także u wolnych strzelców i przedsiębiorców. Pracoholizm w Polsce jest coraz częstszym zjawiskiem, jednak należy oddzielić osoby rzeczywiście uzależnione od pracy od tych, które muszą bardzo ciężko i długo pracować (na przykład łączyć etaty, zlecenia), aby móc spełnić swoje najbardziej podstawowe potrzeby życiowe.
Pracoholizm a rodzina: skutki zaburzenia
Pracoholizm niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji, zarówno dla samego pracownika, jak i dla jego rodziny. Wśród najważniejszych skutków pracoholizmu można wyróżnić:
- pogorszenie zdrowia fizycznego: bóle żołądka, problemy z układem krążenia,
- przeciążenie pracą,
- poświęcanie mało czasu dla rodziny,
- bezsenność lub niemożność zrelaksowania się,
- wypalenie zawodowe
W Japonii powstało pojęcie śmierci z przepracowania, która dotyczy właśnie pracoholików, którzy zwykle są uznawani za ludzi sukcesu. Warto zaznaczyć, że nawet w lekkich formach pracoholizmu, rodzina może jako pierwsza zauważyć niepokojące objawy i konsekwencje tego zaburzenia. Zwykle pracownik poświęca cały swój wolny czas na dodatkową pracę, rozmyślania na tematy zawodowe, a w domu rozmawia także o swojej pracy. Rodzina może zastanowić się nad tym, jak pomóc osobie z pracoholizmem i w jaki sposób zwrócić jej uwagę. Zdarza się, że na początku małżonek przynosi prezenty dla swojej rodziny i stara się w ten sposób zrekompensować to, że ciągle jest zajęty. Jednak po pewnym czasie, pracownik w ogóle traci zainteresowanie sprawami rodzinnymi. Pracoholizm jako patologia społeczna wiąże się także z konsekwencjami dla całych przedsiębiorstw i krajów, ponieważ spada efektywność i produktywność pracowników, a także pojawiają się u nich poważne zaburzenia psychosomatyczne. Leczenie pracoholizmu jest więc bardzo ważne, zarówno z punktu widzenia jednostki i jej rodziny, jak i całych firm oraz społeczeństwa. Jeśli chodzi o to, jak leczyć pracoholizm, to bardzo ważne jest dokładne zdiagnozowanie tego zaburzenia u psychologa lub psychiatry, a następnie podjęcie terapii oraz leczenia farmakologicznego. Proces leczenia może być długi, jednak zwykle po pewnym czasie pojawiają się zauważalne, pozytywne efekty terapii.