Termin pracoholizm pojawił się w literaturze po raz pierwszy pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku, gdy Wayne Oats, psycholog religii i pastor, stworzył analogię dotyczącą uzależnienia od alkoholu (alkoholizmu) i od pracy. Istnieje wiele definicji pracoholizmu, jednak prawie w każdej ten termin jest rozumiany jako uzależnienie, które prowadzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu człowieka. Wśród przyczyn pracoholizmu wymienia się zmienne osobowościowe, a także specyfikę danego zawodu i przyzwyczajenie behawioralne do wykonywania konkretnych obowiązków.
Pracoholizm: objawy
Uznaje się, że pracoholizm dotyczy od 5 do 10% populacji, jednak warto zaznaczyć, że wiele przypadków nigdy nie zostało zdiagnozowanych, ponieważ nie wszyscy uzależnieni decydują się na kontakt z psychiatrą lub psychologiem. Do najważniejszych objawów pracoholizmu można zakwalifikować:
- nadmierne zaangażowanie w pracę,
- obowiązki zawodowe stają się najważniejszą wartością i celem samym w sobie,
- pracownik poświęca coraz mniej czasu na rodzinę i sprawy osobiste,
- życie pod presją i w ciągłym stresie,
- branie na siebie zbyt dużej ilości obowiązków w pracy,
- zabieranie pracy do domu lub na urlop,
- brak czasu na relaks,
- poczucie winy, gdy nie wykonuje się obowiązków zawodowych,
- bezsenność i niebranie pod uwagę zmęczenia
Pracoholizm rozwija się najczęściej u osób zajmujących wysokie stanowiska, a także u wolnych strzelców i przedsiębiorców. Pracoholizm w Polsce jest coraz częstszym zjawiskiem, jednak należy oddzielić osoby rzeczywiście uzależnione od pracy od tych, które muszą bardzo ciężko i długo pracować (na przykład łączyć etaty, zlecenia), aby móc spełnić swoje najbardziej podstawowe potrzeby życiowe.
Pracoholizm a rodzina: skutki zaburzenia
Pracoholizm niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji, zarówno dla samego pracownika, jak i dla jego rodziny. Wśród najważniejszych skutków pracoholizmu można wyróżnić:
- pogorszenie zdrowia fizycznego: bóle żołądka, problemy z układem krążenia,
- przeciążenie pracą,
- poświęcanie mało czasu dla rodziny,
- bezsenność lub niemożność zrelaksowania się,
- wypalenie zawodowe
W Japonii powstało pojęcie śmierci z przepracowania, która dotyczy właśnie pracoholików, którzy zwykle są uznawani za ludzi sukcesu. Warto zaznaczyć, że nawet w lekkich formach pracoholizmu, rodzina może jako pierwsza zauważyć niepokojące objawy i konsekwencje tego zaburzenia. Zwykle pracownik poświęca cały swój wolny czas na dodatkową pracę, rozmyślania na tematy zawodowe, a w domu rozmawia także o swojej pracy. Rodzina może zastanowić się nad tym, jak pomóc osobie z pracoholizmem i w jaki sposób zwrócić jej uwagę. Zdarza się, że na początku małżonek przynosi prezenty dla swojej rodziny i stara się w ten sposób zrekompensować to, że ciągle jest zajęty. Jednak po pewnym czasie, pracownik w ogóle traci zainteresowanie sprawami rodzinnymi. Pracoholizm jako patologia społeczna wiąże się także z konsekwencjami dla całych przedsiębiorstw i krajów, ponieważ spada efektywność i produktywność pracowników, a także pojawiają się u nich poważne zaburzenia psychosomatyczne. Leczenie pracoholizmu jest więc bardzo ważne, zarówno z punktu widzenia jednostki i jej rodziny, jak i całych firm oraz społeczeństwa. Jeśli chodzi o to, jak leczyć pracoholizm, to bardzo ważne jest dokładne zdiagnozowanie tego zaburzenia u psychologa lub psychiatry, a następnie podjęcie terapii oraz leczenia farmakologicznego. Proces leczenia może być długi, jednak zwykle po pewnym czasie pojawiają się zauważalne, pozytywne efekty terapii.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
co to jest pracoholizm?
Pracoholizm to uzależnienie od pracy, które polega na obsesyjnym poświęcaniu się obowiązkom zawodowym, kosztem życia osobistego. Osoby uzależnione od pracy nie potrafią odpoczywać, a ich życie kręci się wokół obowiązków zawodowych. Często prowadzi to do zaniedbywania relacji, zdrowia oraz innych ważnych aspektów życia.
jakie są objawy pracoholizmu?
Objawy pracoholizmu to m.in. chroniczne zmęczenie, brak czasu na relaks, a także poczucie winy podczas przerwy w pracy. Pracoholik ma również tendencję do ignorowania potrzeby odpoczynku, co prowadzi do wypalenia zawodowego. Często zaniedbuje relacje z rodziną i przyjaciółmi, skupiając się tylko na pracy.
jakie są konsekwencje pracoholizmu?
Pracoholizm prowadzi do wypalenia zawodowego, problemów zdrowotnych, takich jak depresja, problemy ze snem czy nadciśnienie. Osoby uzależnione od pracy mogą także doświadczyć osłabienia relacji osobistych i rodzinnych, co prowadzi do poczucia osamotnienia. Długotrwały pracoholizm może także negatywnie wpłynąć na efektywność zawodową, mimo początkowego wrażenia, że praca jest wykonywana wydajniej.
jak leczyć pracoholizm?
Leczenie pracoholizmu obejmuje terapię psychologiczną, w tym psychoterapię behawioralną oraz wsparcie grupowe. Należy także wdrożyć zmiany w stylu życia, takie jak regularne przerwy, czas na odpoczynek, a także naukę delegowania obowiązków. Dodatkowo, warto zmienić sposób myślenia o pracy, aby przestać traktować ją jako jedyne źródło wartości i sukcesu.
jak zapobiegać pracoholizmowi?
Zapobieganie pracoholizmowi polega na wyznaczaniu granic między pracą a życiem osobistym oraz dbaniu o regularny odpoczynek. Ważne jest także rozwijanie zainteresowań poza pracą, co pozwala na zachowanie równowagi. Pracodawcy powinni również promować zdrową kulturę organizacyjną, która nie wymaga nadmiernego poświęcania się pracy.
