nauczyciel

Każdy, kto chce zostać nauczycielem, musi spełnić sporo wymagań formalnych, opisanych dokładnie w tzw. Karcie Nauczyciela. Do podstawowych wymagań należą:

●       wykształcenie wyższe na uczelni;

●       przygotowanie pedagogiczne;

●       w przypadku nauczania klas w szkole podstawowej lub branżowej (dawniej: zawodowej) konieczne jest zdobycie tytułu licencjata lub inżyniera, w innych przypadkach trzeba mieć tytuł magistra;

●       kierunek studiów powinien być powiązany z nauczanym przedmiotem;

●       ważny jest również kurs pedagogiczny w wymiarze 270 lub 150 godzin (mniej dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu);

●       posiadanie odpowiednich umiejętności oraz szczegółowej wiedzy z zakresu pedagogiki, psychologii, wychowania, dydaktyki;

●       odbycie praktyki pedagogicznej.

Wymagania są więc dość konkretne, a najważniejszym z nich jest ukończenie studiów z zakresu danego przedmiotu, zwłaszcza że ten etap zajmuje najwięcej czasu. Nie można więc zostać nauczycielem języka polskiego po ukończeniu studiów z filozofii, psychologii, marketingu czy matematyki. Podobnie dzieje się w przypadku innych konkretnych kierunków. Dodatkowe warunki wykonywania zawodu nauczyciela to pełna zdolność do czynności prawnych oraz brak wyroków na koncie.

Wymagania formalne to tylko część istotnych warunków podjęcia pracy nauczyciela szkolnego. Spore znaczenie mają cechy osobowości kandydata do takiej pracy, a także jego postawy życiowe i motywacje. Do najważniejszych cech, które powinien mieć nauczyciel, można zaliczyć:

●       bardzo dobre zdolności komunikacyjne;

●       cierpliwość;

●       zaangażowanie we własną pracę;

●       umiejętność pracy indywidualnej i zespołowej;

●       dystans do trudnych sytuacji, a jednocześnie podchodzenie z poczuciem humoru do różnych zdarzeń w szkole;

●       chęć do rozwoju własnych kompetencji i szkolenia się;

●       umiejętność efektywnego przekazywania wiedzy;

●       odporność na stres i pracę w hałasie.

Szczególne znaczenie ma więc posiadanie pewnych predyspozycji do wykonywania tego zawodu, ponieważ nie każdy może być nauczycielem. W tym miejscu warto dodać, że zgodnie ze statystykami z 2019 roku aż 82% osób na tym stanowisku to kobiety.

W przypadku pracy na stanowisku nauczyciela nie można po prostu poprosić szefa (w tym przypadku dyrektora/dyrektorkę szkoły lub ministra edukacji) o podwyżkę lub awans, tak jak to się dzieje w przypadku firm prywatnych. Nauczyciele szkolni mają konkretne stopnie awansu zawodowego, z czym powiązane są zarobki. Można wyróżnić cztery etapy w karierze:

1.     Nauczyciel stażysta – na tym stanowisku trzeba pozostać przez rok, dopiero później można dalej awansować. W tym czasie konieczne jest zdobycie odpowiedniej wiedzy i konkretnych kompetencji, a także realizacja programu rozwoju zawodowego.

2.     Nauczyciel kontraktowy – już po roku pracy można zacząć się starać o kolejny stopień zawodowy. Czas przygotowań trwa 9 miesięcy, a dopiero po tym okresie wolno uzyskać awans i to tylko wtedy, gdy dana osoba pomyślnie przejdzie przez proces ewaluacji. Po 2 latach na tym stanowisku można z kolei rozpocząć 9-miesięczny czas przygotowań do kolejnego stopnia zawodowego.

3.     Nauczyciel mianowany – osoba, która ma już szeroką wiedzę i umiejętności oraz w odpowiedni sposób zaplanowała swój rozwój zawodowy, dzięki czemu jest już doświadczona.

4.     Nauczyciel dyplomowany – ostatni etap kariery, o który wolno się starać po 2 latach pracy jako nauczyciel mianowany. Staż trwa ponownie 9 miesięcy i po tym czasie można przejść na najwyższe stanowisko w karierze, a tym samym zarabiać znacznie więcej niż wcześniej. Nauczyciel dyplomowany to osoba, która ma bardzo szerokie doświadczenie i odpowiednią wiedzę. Zwykle też pełni dodatkowe funkcje, na przykład wychowawczą.

W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że w 2022 roku rozpoczęły się prace nad nowelizacją Karty Nauczyciela, czego konsekwencją będą tylko dwa stopnie awansu nauczycielskiego: mianowany i dyplomowany. Uzyskanie pierwszego stopnia stanie się możliwe po 3 latach i 9 miesiącach pracy. Z kolei osoba, która chce zostać nauczycielem dyplomowanym, będzie musiała spędzić 5 lat i 9 miesięcy na stanowisku nauczyciela mianowanego. Dodatkową zmianą jest konieczność dostępności w szkole dodatkową godzinę tygodniowo w celu prowadzenia konsultacji dla uczniów. Część przepisów weszła w życie z dniem 1 września 2022 roku, a część ma zostać wprowadzona 1 września 2023 roku. Obecnie istnieją więc trzy stopnie awansu: nauczyciel początkujący, mianowany i dyplomowany, jednak te cztery wyżej opisane wciąż obowiązują wiele osób zatrudnionych wcześniej i decydujących się na awans zawodowy w ubiegłych latach.

Wynagrodzenia nauczycieli są regulowane przez Kartę Nauczyciela, czyli osobne przepisy. Opisywane są zarówno minimalne, jak i średnie zarobki w tym zawodzie. Od 1 września 2022 roku obowiązują następujące stawki wynagrodzenia minimalnego:

●       nauczyciel początkujący (dawniej: nauczyciel stażysta) – 3329 zł brutto (bez przygotowania pedagogicznego) lub 3424 zł brutto (z przygotowaniem pedagogicznym);

●       nauczyciel mianowany – 3400 zł brutto (bez przygotowania pedagogicznego) lub 3597 zł brutto (z przygotowaniem pedagogicznym);

●       nauczyciel dyplomowany – 3678 zł brutto (bez przygotowania pedagogicznego) lub 4224 zł brutto (z przygotowaniem pedagogicznym).

Ministerstwo Edukacji i Nauki wyróżnia jednak także średnie wynagrodzenia nauczycieli, które od 1 września 2022 roku, prezentują się następująco:

●       nauczyciel początkujący – 4432,15 zł brutto;

●       nauczyciel mianowany – 5318,58 zł brutto;

●       nauczyciel dyplomowany – 6795,97 zł brutto.

Należy zaznaczyć, że wynagrodzenie średnie podawane jest dla nauczycieli, którzy otrzymują wiele dodatków do pensji, a to oznacza, że większość osób takich zarobków wcale nie dostaje. Nauczyciele często mają wynagrodzenie minimalne i niewielkie dodatki, czego konsekwencją mogą być zarobki znacznie niższe od tych, które otrzymują inne osoby pracujące w szkole (np. osoby sprzątające, konserwatorzy, administrator bezpieczeństwa i inni). To właśnie wynagrodzenia sprawiają, że wielu nauczycieli rezygnuje i odchodzi z zawodu, a tym samym decyduje się na przebranżowienie. W takich sytuacjach konieczne jest nie tylko dobre CV, ale także przejście dodatkowych kursów oraz zdobycie nowego doświadczenia zawodowego. Praca dodatkowa również jest często podejmowana przez nauczycieli. Wiele osób decyduje się na dawanie korepetycji.

Przeczytaj również: Jak się przebranżowić w wieku 30, 40 lub 50 lat? Sprawdzone porady

Osobną grupą są nauczyciele akademiccy, którzy pracują na uczelniach wyższych. Możliwe jest podjęcie zatrudnienia na uczelni państwowej w ramach umowy o pracę lub na uczelni prywatnej na podstawie umowy-zlecenia. Nauczyciele akademiccy mogą pracować jako jedynie dydaktycy (w takim wypadku wybierają ścieżkę młodszego i starszego wykładowcy) lub też jako pracownicy dydaktyczno-badawczy, a tym samym mogą starać się o uzyskanie stopnia doktora habilitowanego, profesora.

Jak zostać nauczycielem akademickim?

Każdy, kto chce zostać nauczycielem akademickim, musi spełnić kilka warunków. Konieczne jest uzyskanie stopnia magistra, a następnie wygranie konkursu ogłaszanego przez uczelnie. Aby taki konkurs wygrać, należy przynieść komplet dokumentów i wziąć udział w rozmowie rekrutacyjnej. Co ważne, osoba starająca się o stanowisko asystenta w Katedrze Marketingu, może skończyć różne kierunki studiów społecznych, np. psychologię lub socjologię, a nie tylko marketing. Dodatkowo trzeba spełnić warunek o niekaralności oraz posiadaniu pełni czynności prawnych. Kandydat na nauczyciela akademickiego musi wykazać się ogólną wiedzą, motywacją do pracy, jak również artykułami naukowymi oraz znajomością języka angielskiego (na poziomie co najmniej B2, a najlepiej C1, ponieważ część zajęć może być prowadzona po angielsku).

Zarobki i czas pracy nauczycieli akademickich

Czas pracy nauczycieli akademickich zależy od stanowiska. W praktyce na większości uczelni osoby na stanowiskach asystenta i profesora mają zazwyczaj od 210 do 240 godzin lekcyjnych (po 45 minut) rocznie. Doktorzy habilitowani i profesorowie mają od 60 do 180 godzin dydaktycznych. Starsi wykładowcy pracują około 360 godzin rocznie. Warto jednak zaznaczyć, że nauczyciele akademiccy często dostają nadgodziny, wynoszące maksymalnie ¼ pensum. Są one wypłacane tylko raz w roku. Można uznać, że czas pracy nauczyciela akademickiego jest znacznie mniejszy niż innych osób zatrudnionych na etatach, zwłaszcza że przysługują mu prawie trzy miesiące wakacji, wolne w trakcie roku akademickiego (ferie zimowe, ferie bożonarodzeniowe i wielkanocne), jednak warto pamiętać, że osoby na tych stanowiskach mają również inne obowiązki. Przede wszystkim są to spotkania katedry i dyżury, a także wyjazdy na konferencje oraz pisanie artykułów naukowych.

Wynagrodzenia nauczycieli akademickich zostały określone w ustawie z 2018 roku i od tego czasu przyznawane są niewielkie podwyżki. Należy jednak zaznaczyć, że każda uczelnia ma nieco inne zasady wynagradzania. Zwykle osoba na stanowisku asystenta otrzymuje od 3500 do 4200 złotych brutto miesięcznie, natomiast profesor od 6500 do 8000 złotych brutto. Im wyższe stanowisko pracy, tym lepsze warunki, zwłaszcza że pojawiają się różnego rodzaju dodatki. Nauczycielom szkolnym i akademickim przysługują również wczasy pod gruszą, a także tzw. trzynastka. Większość nauczycieli akademickich pracuje w jednym głównym miejscu na umowę o pracę i dorabia sobie na uczelniach prywatnych w ramach umowy-zlecenie. Jak pokazują dane ze stycznia 2022 roku opublikowane na stronie wynagrodzenia.pl, nauczyciele akademiccy zarabiają średnio 4305 złotych brutto. Warto zaznaczyć, że zgodnie z przepisami osoby pracujące na uczelni na stanowiskach nauczycieli akademickich, mają 50-procentowe koszty uzyskania przychodu, więc płacą o połowę niższe podatki. Są jednak osobną grupą w stosunku do nauczycieli szkolnych, ponieważ mają bardziej badawcze i naukowe obowiązki, nie kontaktują się z rodzicami młodzieży, a także pracują w bardziej niestandardowych godzinach (często popołudniami i w weekendy, wykładając dla studentów niestacjonarnych).

Praca nauczyciela szkolnego nie cieszy się w społeczeństwie polskim przesadną estymą. Wszystko przez to, że teoretycznie takie osoby spędzają w szkołach tylko 20 godzin tygodniowo, a więc o połowę mniej niż przedstawiciele innych zawodów zatrudnieni na cały etat. W rzeczywistości jednak praca ta jest dosyć męcząca, a nauczyciele mają wiele dodatkowych obowiązków takich jak opracowywanie zajęć, sprawdzanie klasówek, prowadzenie wywiadówek, wyjazdy na wycieczki i zielone szkoły, udział w różnych imprezach, organizowanych na terenie szkoły, dodatkowe przygotowywanie dzieci i młodzieży do egzaminów, prowadzenie kółek zainteresowań. W niektórych przypadkach może więc się zdarzyć, że nauczyciel pracuje więcej godzin niż osoba zatrudniona na stanowisku biurowym.

Zaletą takiej pracy jest większa liczba dni urlopu – w okresie wakacyjnym, w czasie ferii, a także w okresie świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Dodatkowo wypłata nauczycieli zawsze jest na czas i to z góry, a więc pierwszego dnia miesiąca. Przedstawicielom tego zawodu przysługują dodatki do pensji, a także trzynastki i inne benefity. Zaletą dla wielu osób jest kontakt z dziećmi i młodzieżą, możliwość przekazywania wiedzy. To szczególnie istotna korzyść dla tych, którzy wykonują swój zawód z pasji i robią to z prawdziwą przyjemnością.

Niestety praca na stanowisku nauczyciela ma pewne wady, ponieważ zarobki są dosyć niskie, niższe niż średnia krajowa, a do tego istnieją niewielkie szanse na ich poprawę. Minusem jest także konieczność kontaktu z różnego rodzaju uczniami, również tymi niegrzecznymi, agresywnymi, roszczeniowymi, oraz z różnymi typami rodziców. Spory problem to ogromna odpowiedzialność za uczniów i wielki stres. Szczególnie dotyczy to kluczowych momentów, tych przed egzaminem w ósmej klasie oraz przed maturą. Pracownik na tym stanowisku ma dosyć głośne warunki pracy, nie posiada własnego biura ani gabinetu. W przypadku nauczycieli akademickich sytuacja wygląda zupełnie inaczej, ponieważ zwykle mają oni swoje gabinety, nie są tak bardzo odpowiedzialni za studentów, jednak ich zarobki również należą do dosyć niskich. Osoby uczące w szkołach przynoszą sporo pracy do domu, nie przysługuje im sprzęt służbowy ani dodatkowe materiały (papier, markery, różne rzeczy do aktywizowania uczniów), przez co muszą zwykle kupować je samodzielnie. Można uznać, że zawód nauczyciela jest odpowiedni dla osób, które chcą uczyć, pomagać innym i wykonywać taką pracę z powołania. W innych przypadkach niestety może pojawić się uczucie zmęczenia, a także wypalenia zawodowego. Właśnie przez to część młodych nauczycieli szybko odchodzi z zawodu, rezygnuje z pracy i decyduje się na karierę w korporacji lub innych miejscach zatrudnienia.

Zobacz też: Praca dla kierowcy C+E bez doświadczenia – jak zacząć wykonywać zawód?