co to jest asertywność i jak być asertywnym w pracy?

Asertywność w pracy to jedna z kluczowych kompetencji miękkich, która wpływa na jakość relacji zawodowych i samopoczucie pracownika. Wiele osób uważa, że asertywność sprowadza się do umiejętności mówienia „nie”, jednak w rzeczywistości oznacza ona o wiele więcej.

co to jest asertywność?

Asertywność można zdefiniować jako konstruktywne, pewne siebie zachowanie, które jednocześnie respektuje postawy i prawa innych osób. Innymi słowy, jest to styl komunikacji pozwalający wyrażać własne uczucia i potrzeby przy równoczesnym poszanowaniu uczuć i potrzeb otoczenia. Bycie asertywnym absolutnie nie oznacza bycia agresywnym ani egoistycznym – przeciwnie, zakłada szacunek zarówno do siebie, jak i do innych.

W komunikacji wyróżnia się trzy podstawowe postawy.

• Postawa uległa (pasywna) – unikanie konfliktów i zgadzanie się na wszystko, często kosztem własnych potrzeb i w obawie przed negatywną oceną otoczenia.
• Postawa agresywna – narzucanie innym swojego zdania i dominacja, bez uwzględniania granic czy emocji innych osób.
• Postawa asertywna – stanowcze, ale pełne szacunku wyrażanie siebie i swoich opinii, przy zachowaniu równowagi między własnymi potrzebami a oczekiwaniami innych.

Asertywność stanowi złoty środek między uległością a agresją. Osoba asertywna potrafi otwarcie komunikować swoje zdanie, jednocześnie nie raniąc uczuć innych i nie pozwalając naruszać swoich własnych granic. Ważne jest przy tym zrozumienie, że asertywność nie jest cechą wrodzoną, lecz nabytą – każdy może się jej nauczyć poprzez odpowiednie ćwiczenia i praktykę.

dowiedz się: na czym polega praca zespołowa w firmie?

asertywność w miejscu pracy – dlaczego jest ważna?

W środowisku zawodowym asertywność odgrywa ogromną rolę. Pracownicy, którzy jasno komunikują swoje potrzeby i granice, budują bardziej przejrzyste relacje w zespole oraz cieszą się większym szacunkiem ze strony współpracowników i przełożonych. Umiejętność stanowczego, lecz uprzejmego odmawiania chroni przed nadmiernym obciążeniem obowiązkami i stresem, co pozwala zachować lepszą równowagę między pracą a życiem prywatnym. Z kolei brak asertywności w pracy może prowadzić do bardzo negatywnych konsekwencji – osoby nieasertywne często doświadczają narastającej frustracji, przemęczenia i poczucia bycia wykorzystywanym. Gdy ciągle ulegamy prośbom innych z obawy przed konfliktem, łatwo o przeciążenie, spadek motywacji, a nawet wypalenie zawodowe.

Warto obalić mit, że odmawiając lub stawiając granice staniemy się w oczach innych „problematyczni”. W rzeczywistości jest odwrotnie. Pracownik, który potrafi jasno zakomunikować swoje stanowisko, postrzegany jest jako pewny siebie profesjonalista, świadomy swoich kompetencji. Asertywna postawa sprzyja budowaniu zdrowych relacji zawodowych i lepszej organizacji pracy, bo eliminuje ukryte napięcia i niedomówienia. Co więcej, bycie asertywnym w pracy przekłada się na korzyści dla całego zespołu – klarowna komunikacja zmniejsza liczbę konfliktów, podnosi efektywność współpracy i tworzy bardziej przyjazną atmosferę.

Wbrew obawom, asertywność nie oznacza ignorowania poleceń czy braku zaangażowania. Chodzi przede wszystkim o znalezienie balansu między spełnianiem oczekiwań innych a troską o własne potrzeby. Osoba asertywna potrafi powiedzieć „stop”, kiedy sytuacja tego wymaga, jednocześnie pozostając kulturalną i otwartą na dialog. Taka postawa chroni przed nadmiarem stresu i pozwala stawiać granice, nie psując relacji w zespole.

przeczytaj również: jak pokonać trudności z apodyktycznym przełożonym

jak rozwijać asertywność w pracy zawodowej?

Skoro asertywność nie jest cechą wrodzoną, warto wiedzieć, jak można ją w sobie wypracować. Poniżej przedstawiamy kilka skutecznych strategii i technik, które pomogą Ci być bardziej asertywnym na co dzień w pracy.

• Stosuj komunikat „ja” – zamiast oskarżać rozmówcę, mów o swoich uczuciach i potrzebach. Dzięki komunikatom rozpoczynającym się od „ja” wyrażasz własną perspektywę bez atakowania drugiej strony. Przykład: „Czuję się przeciążony, gdy otrzymuję dodatkowe zadania na ostatnią chwilę. Potrzebuję wcześniejszej informacji, żeby móc lepiej zaplanować pracę”.
• Odmawiaj stanowczo, ale uprzejmie – naucz się mówić „nie” bez poczucia winy. Gdy ktoś wywiera presję, pomocna bywa technika zdartej płyty, czyli konsekwentne powtarzanie swojego stanowiska bez wdawania się w zbędne dyskusje. Jeśli szef naciska na nadgodziny, a Ty nie możesz zostać, odpowiedz krótko i konkretnie: „Nie mogę dziś zostać dłużej, mam już inne zobowiązania”. Nie rozmiękczaj swojej decyzji nadmiernymi przeprosinami czy wymówkami. Uprzejmy ton i rzeczowe uzasadnienie w zupełności wystarczą – ważne, by konsekwentnie trzymać się swojej decyzji.
• Proponuj rozwiązania i stawiaj warunki – asertywność nie zawsze oznacza kategoryczną odmowę. Czasem warto znaleźć kompromis, który zabezpieczy Twoje interesy. Jeśli współpracownik prosi Cię o przejęcie części jego zadań, możesz zgodzić się pomóc, ale na Twoich zasadach. Na przykład: „Mogę wesprzeć cię w tym projekcie, ale dopiero w przyszłym tygodniu, gdy ukończę swoje bieżące obowiązki”. Taka zgoda warunkowa pokazuje, że jesteś chętny do współpracy, jednocześnie chroniąc swój czas i priorytety.
• Zadbaj o spokojny ton i mowę ciała – sposób, w jaki mówisz, jest równie ważny jak to, co mówisz. Staraj się mówić spokojnie, pewnym głosem, utrzymując kontakt wzrokowy z rozmówcą. Opanowana mowa ciała wzmacnia przekaz i zapobiega eskalacji konfliktu. Przydatna może być tu technika nazywana żartobliwie „jestem słoniem” – wyobraź sobie, że jesteś dużym, spokojnym słoniem: oddychaj głęboko, mów powoli i nie daj się ponieść emocjom. Kilka głębokich oddechów przeponą potrafi zdziałać cuda w opanowaniu zdenerwowania.
• Ćwicz asertywność na co dzień – jak każdej umiejętności, asertywnego zachowania nauczysz się przede wszystkim przez praktykę. Wykorzystuj codzienne sytuacje w pracy, by trenować stawianie granic – zaczynając od tych mniej stresujących. Możesz także odgrywać scenki z kimś zaufanym, aby przećwiczyć reakcje na trudne sytuacje (np. rozmowę z wymagającym klientem czy negocjowanie terminów z przełożonym). Jeśli czujesz, że potrzebujesz dodatkowego wsparcia, rozważ udział w szkoleniu z komunikacji lub pracę z coachem. Najważniejsze, by być konsekwentnym – im częściej w kontrolowany sposób przełamujesz swoją nieśmiałość, tym szybciej asertywność stanie się dla Ciebie naturalną częścią zachowania.

poznaj: cechy dobrego kierownika zespołu, które warto mieć

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

czym właściwie jest asertywność?

Asertywność to umiejętność szczerego wyrażania własnych uczuć, opinii i potrzeb w sposób respektujący innych. Osoba asertywna komunikuje się otwarcie, nie tłumi swojego zdania, ale też nie narusza granic rozmówcy. To balans pomiędzy postawą uległą a agresywną, czyli stanowczość połączona z szacunkiem.

jakie są skutki braku asertywności w pracy?

Brak asertywności w pracy najczęściej prowadzi do chronicznego stresu, przeciążenia obowiązkami i frustracji. Pracownik nieasertywny bywa wykorzystywany – skoro zawsze się zgadza, otrzymuje coraz więcej zadań bez odpowiedniej rekompensaty. Długofalowo może to skutkować spadkiem motywacji, ryzykiem wypalenia zawodowego, a nawet problemami ze zdrowiem wynikającymi z ciągłego napięcia.

jak przełamać brak asertywności i zacząć odmawiać?

Przełamanie braku asertywności warto zacząć od małych kroków. Ćwicz mówienie „nie” w mniej obciążających sytuacjach i przekonaj się, że świat się od tego nie zawali. Uświadom sobie, że masz prawo odmówić, gdy prośba jest dla Ciebie zbyt uciążliwa lub niemożliwa do spełnienia – to nie egoizm, lecz dbanie o własną równowagę.

jak nauczyć się asertywności w miejscu pracy?

Asertywność w miejscu pracy możesz rozwijać poprzez zdobywanie wiedzy i praktykę. Skorzystaj z dostępnych materiałów (artykuły, poradniki, szkolenia) na temat komunikacji asertywnej. Następnie staraj się wdrażać poznane techniki – używaj komunikatów „ja”, spokojnie wyrażaj swoje opinie na spotkaniach, podejmuj dialog zamiast milczenia.

dlaczego warto być asertywnym w pracy?

Bycie asertywnym w pracy niesie ze sobą wiele korzyści. Przede wszystkim chroni Cię przed nadmiernym stresem i przepracowaniem – umiesz ocenić, ile obowiązków jesteś w stanie przyjąć, i jasno komunikujesz swoje ograniczenia. Dzięki temu utrzymujesz zdrowszą równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Ponadto asertywna postawa buduje Twój wizerunek osoby pewnej siebie i kompetentnej, co sprzyja zaufaniu ze strony przełożonych i współpracowników. Taki styl komunikacji poprawia też relacje w zespole – jest mniej ukrytych żalów czy nieporozumień, bo problemy są otwarcie wyjaśniane na bieżąco.