wczasy pod gruszą – charakterystyka, zasady, kwoty

„Wczasy pod gruszą” to potoczne określenie na dopłatę do urlopu wypoczynkowego finansowaną ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS). W artykule wyjaśniamy, kto może z niej skorzystać, jakie warunki i zasady trzeba spełnić oraz ile dni urlopu jest wymaganych do otrzymania świadczenia. Omówimy też obowiązujące w 2025 roku kwoty brutto/netto dopłat oraz termin i procedurę ich wypłaty, uwzględniając dodatkowo specyficzne sytuacje nauczycieli i emerytów.

czym są wczasy pod gruszą?

W wielu firmach istnieje Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS), który służy dofinansowaniu potrzeb socjalnych pracowników. Jednym ze świadczeń finansowanych z ZFŚS jest właśnie dopłata do wypoczynku, nazywana w skrócie „wczasami pod gruszą”. Zgodnie z Kodeksem Pracy pracodawca wspiera socjalne potrzeby pracowników m.in. przez tworzenie ZFŚS i przeznaczanie go na cele wypoczynku. Obowiązek utworzenia ZFŚS mają firmy zatrudniające co najmniej 50 pracowników (lub 20–49 po wniosku zakładowej organizacji związkowej). W sektorze budżetowym tworzy się fundusz niezależnie od liczby etatów. Fundusz ten ma na celu wspieranie działań socjalnych i kulturalnych – dzięki niemu pracodawca może np. dofinansować wyjazdy lub wypoczynek pracowników i ich rodzin.

kto może otrzymać wczasy pod gruszą?

Z dopłat z ZFŚS mogą korzystać przede wszystkim pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę – oraz członkowie ich rodzin (współmałżonkowie, dzieci) – jeśli firma ma utworzony fundusz. Prawo do świadczeń ZFŚS mają także byli pracownicy, czyli emeryci i renciści (wraz z rodzinami) pod warunkiem, że zatrudniali się u danego pracodawcy przed przejściem na emeryturę. W regulaminie funduszu pracodawca może dodatkowo objąć świadczeniami inne grupy, ale nie może ograniczyć kręgu osób ustawowo uprawnionych. Zasadą jest uzależnienie wysokości dopłaty od sytuacji socjalnej pracownika. Oznacza to, że o kwocie gruszy decydują kryteria rodzinne i materialne (dochód na osobę), a nie staż pracy czy zajmowane stanowisko. W praktyce dotyczy to zwłaszcza osób o najniższych dochodach lub trudnej sytuacji życiowej – to one mogą otrzymać wyższą kwotę gruszy.

ile dni urlopu trzeba mieć?

Prawo nie określa minimalnej długości urlopu koniecznej do otrzymania gruszy – to pracodawca ustala ten warunek w regulaminie ZFŚS. Jeżeli w regulaminie nie ma żadnego wymogu, nawet kilkudniowy urlop może uprawniać do dopłaty. W praktyce wiele firm wzoruje się na zasadach tzw. świadczenia urlopowego i wprowadza wymóg co najmniej 14 następujących po sobie dni kalendarzowych urlopu (czyli zwykle 10 dni roboczych). Należy jednak sprawdzić w wewnętrznym regulaminie firmy, ile dni urlopu jest wymaganych (np. 14 dni lub inna liczba). Gdy urlop jest dłuższy niż ustawiona granica, pracownik otrzymuje dofinansowanie (np. regulamin może wymagać 7 dni – jeżeli ktoś wykorzysta 9 dni, dopłata mu przysługuje).

ważne: urlop i odpoczynek ważny dla pracownika i… pracodawcy

jakie są kwoty dopłaty (brutto/netto)?

Przepisy nie przewidują z góry ustalonych stawek wczasów pod gruszą – każde przedsiębiorstwo samodzielnie określa wysokość dopłat w swoim regulaminie. W praktyce przyznawane kwoty brutto dla pracowników najczęściej mieszczą się w przedziale od kilkuset do około 1000–1500 zł (zależnie od regulaminu). Przykładowo, często średnio zarabiający pracownicy otrzymują ok. 500–700 zł, a najubożsi mogą dostać do około 700–1000 zł (wyższe dopłaty otrzymują najczęściej osoby w najtrudniejszej sytuacji). Z racji kryterium dochodowego część firm ustala nawet zero wypłaty dla wysokich zarobków, a większe wsparcie dla najniższych dochodów.

Dopłata z ZFŚS do wypoczynku jest zwolniona z podatku dochodowego do kwoty 1000 zł brutto rocznie. Oznacza to, że jeśli dopłata brutto nie przekracza 1000 zł, pracownik otrzymuje całą kwotę „na rękę” (brutto = netto). Również od całości kwoty nie odprowadza się składek ZUS. Dopłata powyżej 1000 zł brutto będzie opodatkowana (podatek płaci się od nadwyżki ponad limit). W praktyce dopłaty rzędu kilkuset zł są więc de facto otrzymywane w tej samej wysokości netto.

wniosek, dokumenty i wypłata świadczenia

O przyznanie dopłaty do wypoczynku pracownik musi wystąpić na piśmie – zwykle w formie wniosku o wypłatę świadczenia socjalnego („wniosek o wczasy pod gruszą”). Wraz z wnioskiem składa się oświadczenie o sytuacji rodzinnej i materialnej (dane o dochodach własnych i najbliższych). Na jego podstawie firma ocenia uprawnienie i ustala kwotę dopłaty. Sam wniosek urlopowy (deklarujący urlop, z datami) nie zastępuje wniosku socjalnego – konieczne jest osobne zgłoszenie o wypłatę środków z funduszu. Procedury mogą się różnić: najczęściej wnioskuje się przed planowanym urlopem, tak aby świadczenie było wypłacone przed wyjazdem. Niektóre firmy dopuszczają jednak złożenie wniosku po powrocie z urlopu (pod warunkiem, że regulamin na to zezwala). Regulamin ZFŚS określa również terminy płatności dopłat – nie ma ustawowego jednego terminu. Zazwyczaj świadczenie wypłaca się z ZFŚS albo z wypłatą wynagrodzenia, albo krótko przed rozpoczęciem urlopu. Pracownik powinien więc sprawdzić w zakładowym regulaminie, kiedy należy złożyć wniosek i kiedy nastąpi przelew dopłaty.

dowiedz się: podanie o urlop – najważniejsze informacje

wczasy pod gruszą dla nauczycieli

Nauczyciele zatrudnieni w szkołach również mogą korzystać z wczasów pod gruszą, ale podlegają specyficznym regulacjom. Wymagane świadczenie urlopowe dla nauczycieli (obowiązkowe z Karty Nauczyciela) to osobne świadczenie gwarantowane ustawą. Natomiast „grusza” jest dla nich dopłatą z ZFŚS na ogólnych zasadach – pod warunkiem, że szkoła tworzy fundusz socjalny i przewiduje dofinansowanie wypoczynku. W praktyce nauczyciel może ubiegać się o gruszę jedynie u swojego aktualnego pracodawcy (lub u ostatniego pracodawcy przed emeryturą) – np. emerytowany nauczyciel otrzyma dopłatę tylko w szkole, w której pracował do przejścia na emeryturę. Należy pamiętać, że „wczasy pod gruszą” to osobne świadczenie wobec świadczenia urlopowego z KN – nie pomijamy żadnego z nich, ale realizują się one niezależnie.

przeczytaj również: wcześniejsze emerytury dla nauczycieli – ile wynoszą? czy opłaca się z nich korzystać?

wczasy pod gruszą dla emerytów i rencistów

Podobne zasady dotyczą emerytów i rencistów innych niż nauczyciele. Z ZFŚS mogą korzystać byli pracownicy (emeryci i renciści) zatrudnieni u danego pracodawcy w chwili przejścia na emeryturę czy rentę. Pracodawca nie może pozbawić prawa do gruszy osoby ustawowo uprawnionej – pod warunkiem, że zachowa ona kryteria socjalne. W praktyce więc byłemu pracownikowi (np. w zakładzie państwowym czy firmie prywatnej) z ostatniego miejsca pracy przyznaje się dopłatę na takich samych zasadach jak czynnemu pracownikowi – zgodnie z regulaminem ZFŚS danego zakładu. Jeśli pracownik przeszedł na emeryturę w trakcie zatrudnienia i fundusz jest nadal tworzony, nadal może ubiegać się o świadczenia socjalne (w tym wczasy pod gruszą) w swoim poprzednim miejscu pracy.

Podsumowanie kluczowych zasad:

• Wczasy pod gruszą finansowane są tylko z ZFŚS – wypłaci je firma, która tworzy taki fundusz.
• Świadczenie przysługuje niezależnie od tego, gdzie i jak pracownik spędzi urlop – może wyjechać na wakacje lub zostać w domu
• Minimalny wymiar urlopu (np. 14 dni kalendarzowych) określa regulamin ZFŚS, jeśli w regulaminie go nie ma – dowolny urlop spełnia warunek.
• Kwoty dopłat zależą od sytuacji dochodowej pracownika; za dopłatę do 1000 zł brutto nie płaci się podatku PIT ani składek ZUS.
• Aby otrzymać „gruszę”, pracownik składa wniosek do ZFŚS i oświadczenie majątkowe – osobno od wniosku urlopowego.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

co to są wczasy pod gruszą? 

To nazwa dopłaty do wypoczynku pracownika finansowanej z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS). Świadczenie pozwala na zwrot części kosztów wyjazdu urlopowego lub czasu wolnego spędzonego na własną rękę.

komu przysługują wczasy pod gruszą? 

Głównie pracownikom etatowym (umowa o pracę) oraz ich rodzinom. Mogą z nich korzystać także byli pracownicy – emeryci i renciści, których ostatnim pracodawcą był zakład tworzący ZFŚS. Zakres uprawnionych określa regulamin funduszu.

ile dni urlopu trzeba mieć, by dostać dopłatę? 

Nie ma ustawowego minimum – regulamin ZFŚS często wymaga wykorzystania pewnej liczby dni (np. 14 kolejnych dni kalendarzowych, czyli 10 dni roboczych). Jeśli regulamin nie określa limitu, dowolny urlop może dać prawo do dopłaty.

jakie są limity kwotowe (brutto i netto) w 2025 r.? 

Prawo nie podaje sztywnych kwot. Praktycznie dopłaty wahają się najczęściej od kilkuset do ok. 1000–1500 zł brutto, zależnie od regulaminu. Dofinansowanie do 1000 zł brutto jest wolne od PIT (i składek ZUS), więc w tej granicy brutto=netto. Kwoty powyżej limitu są opodatkowane.

jak złożyć wniosek o wczasy pod gruszą i kiedy następuje wypłata? 

Pracownik składa do pracodawcy pisemny wniosek o dopłatę do urlopu wraz z oświadczeniem o sytuacji finansowej. Samo zgłoszenie urlopu nie wystarczy – potrzebny jest formularz ZFŚS (wniosek socjalny). Termin wypłaty ustala regulamin (często jest to dzień przed urlopem lub razem z pensją).

Świadczenia urlopowe a wczasy pod gruszą – różnice

Świadczenie urlopowe to jednorazowy dodatek finansowy dla tych pracowników, którzy podjęli decyzję o wzięciu co najmniej 14 dni urlopu. Świadczenie urlopowe, w przeciwieństwie do wczasów pod gruszą, dotyczy tylko tych przedsiębiorstw, które zatrudniają mniej niż 50 pracowników. Osoba, która chce otrzymać takie świadczenie, powinna zaplanować swój urlop w taki sposób, by odbył się w zaznaczonym okresie 14 dni kalendarzowych z rzędu. Drugą istotną różnicą między świadczeniem urlopowym a wczasami pod gruszą jest kwestia obciążenia składkami ZUS. Wczasy pod gruszą są zwolnione z ZUS-u, a świadczenie urlopowe już nie. 

przeczytaj też: czym jest plan urlopów? czy taki harmonogram jest obowiązkowy?

Wczasy pod gruszą i świadczenie urlopowe – ile pieniędzy można otrzymać?

Wielkość dofinansowania wczasów pod gruszą jest uzależniona od regulaminu ZFŚS w danym przedsiębiorstwie. Zwykle wysokość świadczenia zależy od kwoty bazowej wynagrodzenia, jakie otrzymuje pracownik. Warto zaznaczyć, że określona jest maksymalna kwota świadczenia urlopowego. Przykładowo, w 2020 roku pracownik zatrudniony na pełen etat mógł otrzymać maksymalnie 1550 złotych brutto, a zatrudniony na stanowisku o szczególnym charakterze około 2000 złotych brutto. Od tych kwot należy jeszcze odliczyć podatek dochodowy oraz ZUS. Oprócz tego trzeba zaznaczyć, że minimalne kwoty wczasów pod gruszą oraz świadczenia urlopowego nie są określone. W większości przypadków pracownicy mogą liczyć na kwotę rzędu kilkuset złotych. Często wczasy pod gruszą przyznawane są tym osobom w złej sytuacji finansowej. Konieczne jest również napisanie specjalnego wniosku i przesłanie go do pracodawcy lub zaniesienie do siedziby firmy (w zależności od warunków w danym przedsiębiorstwie).